Stawy u człowieka – czym są?

Stawy to połączenia maziowe będące najbardziej złożonymi połączeniami kości. Składają się z powierzchni stawowych, torebki stawowej i jamy stawowej. Aby nie dochodziło do tarcia, stawy pokryte są odporną na ścieranie chrząstką szklistą. Ruchomość stawów zależy od ich budowy. Stawy występują w obrębie całego ciała człowieka[1].

Budowa stawu

Każdy staw zbudowany jest z takich elementów jak [2]:

• główka stawu,
• panewka stawowa,
• błona maziowa i włóknista torebki stawowej,
• chrząstka szklista,
• maź stawowa,
• więzadło.

Rodzaje stawów

W ciele człowieka występują różne rodzaje stawów, które można pogrupować pod względem [1]:

reklama

• liczby powierzchni stawowych,
• ukształtowania powierzchni stawowych,
• liczby osi, wokół których wykonują ruchy.

Liczba powierzchni stawowych

Wyróżnia się stawy proste i stawy złożone. Na staw prosty składają się jedynie dwie kości (np. stawy międzypaliczkowe, stawy ramienne, stawy biodrowe), natomiast staw złożony zbudowany jest z więcej niż jednej kości (np. staw mostkowo-obojczykowy, staw skroniowo-żuchwowy)[1].

Liczba osi ruchu i ukształtowanie powierzchni stawowych

W przypadku liczby osi ruchu i ukształtowania powierzchni stawowych występuje podział na [1]:

• stawy jednoosiowe – to stawy zawiasowy, obrotowy i śrubowy. W stawie zawiasowym możliwe są ruchy zginania i prostowania, w stawie obrotowym może zachodzić ruch obrotowy w obie strony, a staw śrubowy zapewnia ruch obrotowy wokół osi podłużnej połączony z równoczesnym ruchem posuwistym wzdłuż tej osi;
• stawy dwuosiowe – to stawy kłykciowy i siodełkowy. Staw kłykciowy umożliwia ruchy zginania i prostowania, odwodzenia i przywodzenia oraz obwodzenia, natomiast staw siodełkowy pozwala przywodzić i odwodzić, przeciwstawiać i odprowadzać, a także obwodzić;
• stawy wieloosiowe – to stawy kuliste wolne i panewkowe. Ruchy w stawach kulistych mogą odbywać się wokół dowolnych osi.
   

Ból stawów – na jakie choroby narażone są stawy?

Ból w stawach, obrzęk występujący w ich obrębie czy sztywność stawów to niepokojące objawy, których nie powinno się lekceważyć. Mogą oznaczać poważne problemy ze stawami, które wymagać będą leczenia. Najczęstszą chorobą obejmującą stawy jest choroba zwyrodnieniowa powstająca w wyniku zaburzenia jakości i ilości chrząstki stawowej. W jej przebiegu dochodzi do zmian zwyrodnieniowych, które zniekształcają staw [3].

Inne przyczyny bólu stawów to [3]:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• twardzina układowa,
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
• reumatoidalne zapalenie stawów i inne zapalenia,
• choroba Pageta,
• dna moczanowa,
• toczeń rumieniowaty układowy,
• uszkodzenia chrząstki stawowej.

Ból w stawach może mieć różny charakter (np. umiarkowany, silny), ponadto może dotyczyć różnych stawów, często obejmuje stawy kolanowe. Często towarzyszy mu ból kości i mięśni. Dolegliwości bólowe stawów utrudniające codzienne funkcjonowanie są wskazaniem do odbycia konsultacji lekarskiej.

Jak utrzymać stawy w dobrej formie?

Warto dbać o stawy na co dzień, aby uniknąć problemów z nimi związanych w przyszłości. W profilaktyce chorób stawów istotną rolę odgrywają przede wszystkim aktywność fizyczna i dieta [3].

Chcąc zadbać o kondycję stawów, trzeba wprowadzić do swojego życia regularną aktywność fizyczną. Wskazane jest uprawianie sportów takich jak pływanie, aqua-aerobic, jazda na rowerze czy joga.

Sprawne stawy pozwoli zachować także zdrowa, odpowiednio zbilansowana dieta, pełna witamin i minerałów oraz kwasów tłuszczowych omega-3. Dużo wartości odżywczych znajduje się m.in. w warzywach i owocach, które powinny stale gościć na naszym talerzu.

Dla zdrowia stawów znaczenie ma także kolagen, którego ilość w organizmie wraz z wiekiem spada. Poziom kolagenu można uzupełnić, jedząc zawierające go produkty lub stosując suplementy na stawy z kolagenem.

Bibliografia:

1. Marecki B., Anatomia funkcjonalna w zakresie studiów wychowania fizycznego, Wydawnictwo Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Poznań, 2004.
2. Ignasiak Z., Anatomia układu ruchu, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2013.
3. Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017.